Mesai Ücretleri ve Fazla Çalışma Alacakları Nasıl Hesaplanır?

İş hukuku kapsamında fazla çalışma ve mesai ücretleri, işçilerin en çok merak ettiği konular arasındadır. Özellikle fazla çalışma süresi, zamlı ücret hesaplamaları, gece ve tatil günlerindeki çalışmaların ücrete etkisi gibi detaylar hem işçiler hem de işverenler açısından önem arz etmektedir. Kayseri avukat ve iş hukuku uzmanları, fazla çalışma alacakları konusunda hukuki destek sağlayarak işçilerin haklarını almasını sağlamaktadır.

Bu makalede, fazla mesai hesaplama yöntemleri, mesai ücretlerine uygulanan faiz ve zamanaşımı süreleri ile Yargıtay kararları doğrultusunda fazla çalışmaya ilişkin hukuki detaylar ele alınacaktır.

Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Nedir?

4857 sayılı İş Kanunu’na göre, haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir. Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma (fazla mesai) olarak değerlendirilirken, haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında belirlendiği iş sözleşmelerinde, bu sürenin aşılması ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar “fazla sürelerle çalışma” olarak kabul edilmektedir.

• Fazla çalışma: Haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalardır ve %50 zamlı ücret ödenir.
• Fazla sürelerle çalışma: Haftalık 45 saatin altındaki bir çalışma süresinin aşılması ve 45 saate kadar yapılan çalışmalardır, %25 zamlı ücret ödenir.

Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması

1. Normal Saatlik Ücretin Belirlenmesi

• Aylık ücret alan işçiler için saatlik ücret hesaplaması:
  • Saatlik ücret = Aylık brüt ücret / 225 (30 gün x 7.5 saat)
• Haftalık ücret alan işçiler için:
  • Saatlik ücret = Haftalık ücret / 45

2. Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması

• Fazla çalışma ücreti = Saatlik ücret x 1.5 x Fazla çalışma saatleri
• Fazla sürelerle çalışma ücreti = Saatlik ücret x 1.25 x Fazla sürelerle çalışma saatleri

Örnek: Aylık brüt ücreti 18.000 TL olan bir çalışan için saatlik ücret 18.000 / 225 = 80 TL olarak hesaplanır. Eğer işçi ayda 20 saat fazla çalışma yapmışsa, bu durumda fazla çalışma ücreti:

• 80 TL x 1.5 = 120 TL (saatlik fazla mesai ücreti)
• 120 TL x 20 = 2.400 TL fazla çalışma ücreti ödenmelidir.

Gece Çalışmaları ve Tatil Günlerinde Fazla Mesai

• Gece çalışma süresi: 20.00-06.00 saatleri arasındaki çalışmalardır. En fazla 7.5 saat olabilir. Bu süreyi aşan çalışmalar fazla mesai sayılır.
• Hafta tatili ücreti: İşçi hafta tatilinde çalıştırıldığında 2.5 yevmiye ücret alır.
• Ulusal bayram ve genel tatil günleri: Tatil gününde çalışılırsa ek 1 yevmiye daha ödenir.

Fazla Çalışma Alacaklarında Zamanaşımı

• Zamanaşımı süresi: 5 yıl olup, işçinin fazla çalışma ücretini talep edebilmesi için 5 yıl içinde dava açması gerekir.
• Zamanaşımı süresi, alacağın muaccel olduğu tarihten itibaren başlar.

Faiz Uygulamaları

• Fazla çalışma alacaklarına mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.
• İşçi yalnızca yasal faiz talep etmişse, mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı talep edilmiş sayılır.

Fazla Çalışmanın Belgelenmesi ve İspat

Fazla çalışmanın ispatı, işçinin bordroları, giriş-çıkış kayıtları, tanık beyanları ve iş sözleşmeleri ile yapılabilir. İşçinin fazla mesai yaptığına dair kesin deliller sunulmazsa, mahkemeler fazla çalışma ücretinden %30 hakkaniyet indirimi yapabilir.

Fazla Çalışmanın Ücrete Dahil Edilmesi

Bazı iş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretinin maaşa dahil olduğu kararlaştırılabilir. Ancak bunun geçerli sayılması için:

• İşçinin ücreti belirli bir seviyenin üzerinde olmalıdır.
• Sözleşmede açıkça fazla mesainin dahil olduğu belirtilmelidir.
• İşçinin yazılı onayı alınmalıdır.
• Yıllık 270 saati aşan fazla mesailer ayrıca ödenmelidir.

Üst Düzey Yöneticiler ve Fazla Çalışma

• Üst düzey yöneticilerin çalışma saatlerini kendilerinin belirlediği kabul edilir ve fazla mesai talep edemeyebilirler.
• Ancak kendisine emir veren bir yönetici varsa, fazla mesai ücreti talep edebilirler.

En Çok Sorulan Sorular

1. İşveren, işçiyi fazla mesaiye zorlayabilir mi? Hayır. İşveren fazla mesai yaptırabilmek için işçinin yazılı onayını almak zorundadır. Zorla fazla mesai yaptırılamaz.

2. Fazla mesai ücreti ödenmezse ne yapmalıyım? İşçi, iş mahkemesine dava açarak veya arabulucuya başvurarak fazla çalışma alacağını talep edebilir.

3. Hafta tatili çalışması fazla mesaiye dahil midir? Evet, hafta tatilinde çalıştırılan işçiye 2.5 günlük ücret ödenmesi gerekir.

4. Tatil günlerinde çalışmak fazla mesai sayılır mı? Evet. Resmi tatil ve bayram günlerinde çalışan işçilere normal yevmiyelerine ek olarak 1 günlük ücret daha ödenir.

5. Fazla çalışma ücreti bordroya yansımıyorsa ne olur? Bordroda fazla mesai ücreti görünmüyorsa, işçi tanık beyanları ve diğer delillerle fazla çalışmasını kanıtlayarak alacak talep edebilir.

Sonuç

Fazla mesai hesaplamaları, işçinin haklarını koruması açısından büyük önem taşır. İşçilerin mesai ücretlerini eksiksiz alabilmeleri için iş sözleşmelerini dikkatle incelemeleri, fazla çalışmalarını belgelendirmeleri ve hukuki destek almaları önerilir. Kayseri avukat ve işçi avukatları, fazla mesai alacakları konusunda rehberlik sağlayarak işçilerin haklarını almasını sağlamaktadır.

 

Not: Bu metin bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Hukuki ihtilaflarda, somut olayın özelliklerine göre bir avukattan profesyonel destek almak en uygun yöntemdir.